Autisme of ADHD bespreekbaar maken in de werkomgeving

Een lastig dilemma: vertel ik op mijn werk wel of niet dat ik autisme of ADHD heb? En zo ja, wanneer vertel ik het dan? Dit is een vraagstuk waar ik als autismecoach en AHDH coach met mijn cliënten vaak tegenaan loop.

Van mijn cliënte Sandra hoorde ik: als ik op mijn werk ga vertellen dat ik autisme heb, voel ik me een buitenbeen en word ik niet meer voor vol aangezien. Mijn manager en mijn collega’s zullen me zien als ‘achterlijk’, ‘dom’, ‘druk’, ‘chaotisch’ enzovoort. Harde woorden en gedachten die bij haar voortkomen uit een verleden van niet goed mee kunnen doen, zich anders voelen dan anderen, leven in een wereld die niet lijkt te passen en de onvoorspelbaarheid van mensen in het algemeen. Dat maakt het moeilijk om vertrouwen te hebben in anderen, dus ook in een werkgever, manager of collega’s. En hoe ga je die mensen, die je niet direct vertrouwt, dan vertellen dat je autisme hebt?

Intussen heeft Sandra noodgedwongen moeten vertellen dat ze autisme heeft omdat ze behoorlijk vastliep. Haar werkgever heeft hier goed op gereageerd, zeer meelevend. Nu heeft ze een autismecoach die haar begeleidt op het gebied van werk. Er is nog een lange re-integratie periode te gaan. Soms vraag ik me wel eens af: als ze het meteen bij haar sollicitatie had verteld, zou het dan anders zijn gelopen?

Jan (53 jr) kwam bij me met een jobcoaching vraag. Hij heeft als senior werknemer een leidinggevende taak op zich genomen en loopt er tegenaan dat dat niet bij hem past. Zo gaat dat dan: Jan voelt zich vereerd dat het hem gevraagd wordt, hij voelt zich als senior ook verantwoordelijk binnen het team en hij zegt ja. Zonder zich te realiseren wat dit voor hem betekent.

Jan is al vaak gewisseld van werkgever en functie, de uitdaging gaat eraf of hij loopt op andere punten tegen zijn belemmeringen aan. Tot nu toe was zijn oplossing om dan iets anders te gaan zoeken. Jan heeft pas sinds kort zijn diagnose autisme gekregen en begrijpt nu beter waarom zijn werkverleden zo is gelopen. Hij wil deze keer de diagnose delen op zijn werk in plaats van wederom ‘weg te lopen’ en op zoek te gaan naar een andere werkgever. Hij wil bespreken welke mogelijkheden er zijn.

Intussen heeft hij van vrienden en familie een paar teleurstellende reacties gekregen: ‘Ach ja, we hebben allemaal wel iets’. En: ‘Nee joh, jij bent geen autist’. Daardoor was Jan wel onzeker over het gesprek met zijn manager. We hebben dit gesprek samen voorbereid. Behalve het delen van de diagnose is het voor Jan belangrijk goed te kunnen verwoorden wat zijn autisme voor hem betekent, waar loopt hij specifiek tegenaan in zijn werk? Met deze voorbereiding heeft Jan het gesprek met zijn manager gevoerd. Het was een fijn gesprek, de manager was geïnteresseerd en gaf aan Jan te willen ondersteunen in het vinden van een passende functie binnen het bedrijf. Dat zegt natuurlijk iets over deze manager maar zeker ook over Jan en de manier waarop hij het gesprek heeft gevoerd!

Dit zijn twee voorbeelden van cliënten die hun diagnose verteld hebben op hun werk. Wanneer is dat dan nodig?

Autisme is een spectrum stoornis, afhankelijk van waar iemand zich op het spectrum bevindt zullen kenmerken meer of minder aanwezig en relevant zijn. Datzelfde geldt voor ADHD.

Vooral in communicatie en omgang met collega’s lopen mensen met autisme en ADHD vaak tegen problemen aan. Mensen met autisme en/of ADHD kunnen wat langere denktijd nodig hebben, je zult soms even stil moeten zijn om iemand gelegenheid te geven een antwoord te formuleren. Daarnaast zien cliënten soms hun eigen aandeel niet in een belemmerde communicatie.
Strakke deadlines en onduidelijke communicatie kunnen heel stressvol zijn voor deze medewerkers.
Onzekerheid speelt een belangrijke rol doordat mensen met autisme en/of ADHD zich altijd al ‘anders’ voelden en minder makkelijk aansluiting vinden. Er is altijd de vraag: ‘Wat vindt die ander van mij?’
Bij mensen met autisme is sprake van een andere, meer absolute, manier van denken. Alles moet logisch zijn en alles wordt geanalyseerd. Woorden hebben een hele absolute betekenis. Afgelopen week kwam in een gesprek met een cliënte het woord ‘voorspelling’ voorbij. Zij koppelde dat direct aan weersvoorspelling en kon daardoor de rest van het verhaal niet begrijpen. Het duurde even voordat we erachter waren wat er nu precies gebeurde en zij alsnog het verhaal kon begrijpen.
Praten over een werkonderwerp zal in werkomgeving makkelijker zijn dan ‘koetjes en kalfjes’ omdat het moeilijk is een onderwerp los te zien van de omgeving op dat moment.

Mensen met ADHD kunnen minder goed stil zitten, hebben meer behoefte aan beweging en uitdaging en hebben moeite met het uitvoeren van taken die ze niet leuk vinden. Dan lijkt het alsof iemand ‘geen zin’ heeft maar het kost al zo veel moeite om je te concentreren, laat staan op iets wat niet leuk is
Ik werk met mijn cliënten zelf aan deze belemmeringen maar het helpt om ook de andere kant (van de collega’s, manager) te belichten en te kennen door met elkaar in gesprek te gaan. De rol van de coach kan dan zijn het ondertitelen van beide kanten zodat er meer begrip kan ontstaan voor de beleving van de ander.

Dit is zo een greep uit de belemmeringen die onze cliënten kunnen ervaren in een werkomgeving. Als er geen rekening gehouden wordt met deze belemmeringen betekent dat vaak dat een cliënt ziek thuis komt te zitten of regelmatig kortdurend verzuimt.
Vaak hebben cliënt èn werkgever daarom baat bij jobcoaching. Coachen op de werkplek, concreet aan de slag met de taken die er liggen en begeleiding in omgang met collega’s en alles wat daarbij hoort.
Dan is het wel zinvol om de diagnose te delen. Of, als dat niet veilig voelt, in ieder geval de concrete belemmeringen waar de cliënt tegenaan loopt. Van daaruit kan cliënt dan met werkgever en eventuele jobcoach kijken wat er nodig of mogelijk is. Zit iemand op de juiste plek in een bedrijf, hoe kun je communicatie met collega’s en leidinggevende verbeteren, zijn er in de huidige functie aanpassingen mogelijk?

Tenslotte: als een cliënt er (nog) niet klaar voor is om met een leidinggevende en/of collega’s te delen dat hij autisme of ADHD heeft, dan respecteer ik dat. Het is ook een hele stap!

Zie andere relevante blogartikelen