Verdieping op de PILLAR-methodiek: Rust

Rust in de context van de PILLAR-Methodiek omvat ook het begrip vrijheid. Datgene dat blokkeerde, beperkte of belemmerde en je dus tegenhield om je behoeftes en ambities te vervullen, is opgeruimd. Je kunt weer in alle rust en vrijheid nadenken en bedenken wat je wilt gaan doen en welke kant je met je leven op wilt.

Bij de Rust waar we het hier over hebben, gaat het ook om veiligheid. In de zin dat je grip en controle hebt over je eigen denken, zonder dat dit door angst beïnvloed wordt of er beperkende factoren tussen zitten.

Binnen elke pijler zijn er een aantal aandachtsgebieden. Deze bieden handvatten om het autisme te begrijpen en om vanuit dit begrip naar oplossingen te werken. Bij de pijler Rust horen vier aandachtsgebieden.

1. Prikkelgevoeligheid en overprikkeling
2. Het stress- en angstmechanisme
3. Stress en (beperkte) belastbaarheid en hoe dit doorwerkt op het leven
4. Vormen van rust die je als coach kunt brengen

Prikkelgevoeligheid en overprikkeling

Bij autisme wordt de prikkelgevoeligheid (overprikkeling of onderprikkeling) expliciet genoemd bij de classificatiekenmerken in de DSM-5. De gevolgen van deze prikkelgevoeligheid hebben zowel een fysieke als een psychische kant.
In fysieke zin kan het zijn dat iemand moeite heeft bepaalde stoffen op de huid te voelen, niet tegen bepaalde smaken of voedselstructuren kan, moeite heeft met licht of afgeleid wordt door achtergrondgeluiden. Door onderprikkeling kan iemand geen hongergevoel hebben en zelfs ondervoed raken. Bij weer een ander leidt het juist tot obesitas.

Daarnaast is er een psychische kant. De interne filters die relevante informatie moeten schiften van bijzaken functioneren niet of minder goed. Het ‘opname’ vermogen staat op een bepaalde manier te veel open. Hierdoor krijgt iemand informatie vanuit meerdere bronnen op zich af. Dit kan onder andere tot uitputting leiden.

Het stress- en angstmechanisme

Bij het stress- en angstmechanisme zijn er processen op meerdere niveaus, waardoor het zichzelf makkelijk in stand houdt.
Op cognitief niveau leidt angst tot minder flexibel denken. Het denken raakt verkokerd. Op emotioneel niveau raken mensen meer geprikkeld en sneller geïrriteerd.
Op lichamelijk niveau is er meer spierspanning waardoor mensen nerveuzer en schrikachtiger reageren.
Op hormonaal niveau worden stoffen aangemaakt die activeren en tot alertheid oproepen.
Deze wisselwerking draagt ertoe bij dat als stress lang voortduurt het zichzelf versterkt en in stand houdt.
Een coach kan dit mechanisme uiteraard niet zomaar even doorbreken. Door dit mechanisme begrijpen en door present te zijn, bied je op zijn minst al enige rust en veiligheid.

Stress en (beperkte) belastbaarheid en hoe dit doorwerkt op het leven

Als gevolg van overprikkeling is vaak sprake van stressgevoeligheid en van een beperkte belastbaarheid. Deze overprikkeling kan al ontstaan door alledaagse activiteiten. Het hoeven evenmin stressvolle of negatieve activiteiten te zijn. Ook leuke en positieve ervaring kunnen tot overprikkelingsreacties leiden.
Het kan gevolgen hebben op het functioneren in alle levensgebieden. Mensen kunnen een autistische burn out krijgen, lopen tegen studievertraging aan, moeten noodgedwongen hun sociale leven beperkt houden.
Coach en cliënt kunnen samen onderzoeken welke stress factoren er zoal zijn en wat iemand wél aankan. Door vervolgens haalbare doelen te stellen, wordt het zelfvertrouwen van je cliënt vergroot. De psychische belastbaarheid kan hierdoor toenemen.
Door samen te onderzoeken welke situaties en activiteiten stressvol zijn, kan er een signaleringsplan gemaakt worden. Ook hierdoor neemt de kans op overprikkeling af.

Vormen van rust die je als coach kunt brengen

Er zijn vele vormen waarop je als coach rust kunt brengen. In het boek Op weg naar rust worden er meerdere behandeld. We noemen er hier twee.
Je kunt vaak al rust brengen door middel van presentie, dus door er te zijn voor iemand. Waardoor iemand zich net even wat rustiger voelt, zich gesteund weet en zich hierdoor iets minder angstig voelt.

Rust brengen kan soms ook door middel van het overnemen van taken van je cliënt.
Ik had ooit een cliënt die voor de kleinste klusjes rondom huis drie offertes opvroeg bij klusjesmannen. Dit kostte hem veel stress, beïnvloedde zelfs zijn functioneren op het werk. Gezien de beperkte aard van de klussen kwam er zelden een reactie op de offerteaanvraag. En als die er wel kwam, veroorzaakte dit weer keuze stress. Door voor hem op zoek te gaan naar een betrouwbare klussenman, die we inhuurden voor iedere klus, kon ik al heel veel stress bij hem weghalen. Gewoon overnemen kan soms dus ook al rust brengen.

Meer weten?

Over de pijler Rust valt meer te vertellen, dan mogelijk is in een kort tijdsbestek.
Als je hierover meer wilt lezen, kan dit in het boek ‘Op weg naar rust, de PILLAR-methodiek voor levensbrede begeleiding bij autisme’. Voor professionals die zich willen scholen in de PILLAR Methodiek is er de post hbo-opleiding ‘PILLAR Methodiek voor levensbreed leren denken en werken’.