Waarden en ACT

Mensen met autisme hebben vaak niet echt verbinding met hun eigen binnenwereld. Zo noemt mijn cliënte Patricia zichzelf bijvoorbeeld ‘identiteits- loos’ of ‘een lege huls’. En dat is ook wel te begrijpen: ze weet vaak niet wat ze leuk vindt, wat haar kwaliteiten zijn. Ze probeert zichzelf te plaatsen door te vergelijken met anderen, door te ‘imiteren’ wat anderen doen. Dus steeds proberen af te stemmen op de buitenwereld. Wat wordt er van mij verwacht en hoe kan ik daaraan voldoen? En die buitenwereld, die is hartstikke onzeker. Want Patricia weet nooit wat een ander doet, hoe iemand op haar zal reageren of hoe een nieuwe omgeving aanvoelt. Dat maakt de wereld bedreigend en vergroot de onzekerheid bij haarzelf. Hoe kan ze met die wereld omgaan? Een uitspraak die daar dan weer uit volgt is: ‘Ik ben niet geschikt voor deze wereld.’

Jouw waarden

Wat ik in mijn werk merk, is dat ik voor een cliënt het haakje wordt naar de buitenwereld zodra er genoeg vertrouwen is. Ik kan zaken in het juiste perspectief plaatsen, ik kan uitleggen wat ‘normaal’ is in bepaalde situaties, dat verdriet erbij hoort, dat je boos mag zijn. Als ik mee ga naar afspraken op school, werk of naar een arts of behandelaar, is het minder spannend. Dan voelt het veiliger. En dat is mooi om te ervaren, ik voel dan dat ik zinvol werk doe.

Maar… nog mooier is het natuurlijk als ik mensen kan leren meer op hun eigen binnenwereld te vertrouwen. En daar kregen we vorige week tijdens de kennisdag van iQ Coaches een heel mooi concreet handvat voor. De waardensorteertaak, een prachtige oefening om inzicht te krijgen in iemands waarden. Die waarden geven houvast in de binnenwereld. Hoe sta je in het leven en wat vind je belangrijk? Op basis daarvan kun je betere keuzes maken, je kan dan altijd terug grijpen op je waarden. Op dat wat voor jou belangrijk is, dat wat in jouw binnenwereld speelt, jouw waarden. Voor Patricia en andere cliënten is het belangrijk om deze waarden zo concreet mogelijk te koppelen aan het dagelijks leven. Zoek voorbeelden op van situaties en probeer de waarden eraan te koppelen. Welke waarde(n) is of zijn hier van toepassing? Je kan ook meerdere waardensets benoemen voor verschillende situaties: bijv. werk en relatie. Dan weet je in elke situatie welke waarden belangrijk zijn.

Acceptance and Commitment Therapy: ACT

Deze oefening komt uit ACT, Acceptance and Commitment Therapy. Het doel van ACT is het vergroten van psychologische veerkracht. Dat doe je met behulp van het aanleren van vaardigheden waarmee je moeilijke gedachten en gevoelens beter kan hanteren. En dat helpt bij het omgaan met de hindernissen en uitdagingen van het leven.

En laat ik nou net gestart zijn met de basisopleiding ACT! Ik heb al veel concrete oefeningen toegepast bij mijn cliënten met wisselend resultaat. En dat is ook waar ACT over gaat: doen en ervaren. Er is geen goed of fout en het leven is niet altijd leuk. Dat is voor mij een mooi uitgangspunt. 

Zie andere relevante blogartikelen