Waarde(n)vol leven

Het is een universeel verlangen van een mens om te ervaren dat je waardevol bent, ertoe doet, van betekenis bent. Dat herken ik, ook ik wil van waarde zijn. Mij helpt het hierbij om mijn eigen waarden te kennen en als kompas te gebruiken; ze geven mijn leven richting. In mijn coaching ga ik daarom met cliënten op zoek naar hun waarden.

Een verhaal uit mijn praktijk

Mijn cliënt Wiebe wil graag aan de slag met zijn waarden. Een waarde is volgens hem iets waar je in gelooft. Het geeft betekenis en helpt je om je echte zelf te kunnen zijn. Wiebe had het voorwerk al gedaan door met een psycholoog de 'waardensorteertaak' van ACT te doen. Hij had zo een overzicht van zijn negen belangrijkste waarden: verwondering was er een, maar ook betrouwbaarheid, respect en ambitieus staan in zijn overzicht.

De betekenis van waarden

We gaan eerst samen zoeken: wat is de betekenis van deze waarde voor jou? Het gaat er namelijk niet om wat de definitie van het woord is volgens de Dikke Van Dale. Het gaat erom welke inhoud het woord voor jou persoonlijk heeft. Zo heb ik zelf bij het woord ‘ambitieus’ niet zo’n positief gevoel, maar voor Wiebe betekent dit: uitblinken door eigen kwaliteit en kracht. En dan krijgt zo’n waarde opeens een heel andere invulling.

Ik daag Wiebe uit met mijn vragen om een waarde helemaal af te pellen tot hij bij de kern komt. Soms merken we dat het meer om een behoefte lijkt te gaan dan een waarde. Dan is het goed om een niveau dieper te gaan: wat is nou precies de inhoud van deze waarde voor jou? Uiteindelijk houdt Wiebe na een aantal sessies zeven waarden over met daarbij kort en krachtig beschreven wat die waarde voor hem betekent. Dat ziet er dan zo uit:
Verwondering: de pracht zien in wat je hebt gehoord, gezien, ervaren of geleerd. 
Betrouwbaarheid: Ik kan van jou op aan; ik kan de controle loslaten.

Waarden praktisch toepassen

De volgende stap is om de waarden praktisch toepasbaar te maken. Ik geloof dat waarden richting kunnen geven aan je leven. Dat je ze kunt gebruiken om keuzes te maken bijvoorbeeld. Ik vind het dan ook belangrijk om met een cliënt de waarden praktisch toepasbaar te maken. Wiebe en ik zijn daar nu mee gestart. We begonnen met de waarde ‘respect’. Deze waarde is voor Wiebe “elementair aan mijn zijn”. Voor hem hangt deze waarde samen met harmonie, niet over elkaars grenzen gaan, je bent goed zoals je bent. Hij heeft dit samengevat in de kern: het is oké wie je bent, we houden rekening met elkaar.

Als iemand respectvol is naar Wiebe, is hij ook respectvol naar de ander. Is die ander minder respectvol naar hem, dan is hij zelf ook minder respectvol naar die persoon, zeker als zijn vertrouwen in de ander weg is. Dan kan hij boos worden of niet meer antwoorden. “Maar”, voegt hij eraan toe, “ik doe geen dingen waarbij ik mezelf niet meer in de spiegel kan aankijken.”

Ik stel Wiebe deze vraag: “Ben je dan respectvol naar jezelf?” Nee, hij handelt zo niet naar zijn eigen waarde. Hij gaat over zijn eigen grens heen of laat een ander over zijn grens gaan, terwijl hij wil dat ze rekening houden met elkaar. Dan vraag ik Wiebe: “Zou je op een andere manier kunnen handelen?” We pellen samen af wat er eigenlijk gebeurt op zo’n moment. Wiebe gaat na zo’n voorval piekeren: waarom doet de ander dit, waarom drukt hij precies op mijn knop (trigger)? Hij legt het daarmee bij de ander en maakt zichzelf afhankelijk van de ander. Hij laat de ander bepalen waar zijn grens is en is daarmee niet respectvol naar zichzelf.

Het helpt om ‘waarom doet de ander dit’ te vervangen door ‘waar(om) raakt dit me?’ Daarmee legt hij het bij zichzelf. Wat gebeurt er bij mij en welke handelingsruimte heb ik op dit moment? Waar is mijn grens en hoe kan ik reageren? Hij oefent hiermee en is daardoor in staat om meer voor zichzelf op te komen, om anders te reageren als de ander minder respectvol is. De praktische vraag die hij voor deze waarde meeneemt is: ‘ben ik respectvol naar ander én ben ik respectvol naar mezelf?’

De diepte in

Zo gaan we één voor één met zijn waarden aan de slag en zoeken we hoe hij deze praktisch kan toepassen in werksituaties en privésituaties. Voor Wiebe is het heel fijn om zo met zijn waarden bezig te zijn. Hij is wel vaker met zijn waarden aan de slag gegaan, maar nooit zo diepgaand als nu. Hij merkt dat hij steviger staat en dat hij beter weet wat hij wil en meer voor zichzelf kan opkomen. Volgens Wiebe was vooral dit belangrijk in het proces: “Als je je waarden gaat uitpluizen, dan heb je een goede gesprekspartner nodig die blijft doorvragen. Maak jezelf er niet te makkelijk vanaf. Mijn coach en ik gingen samen tot het gaatje en daardoor heb ik mijn waarden en wat ze voor mij betekenen zo helder gekregen!”

Voor mij als coach is het ook fijn om zo met een cliënt samen te zoeken: wat geeft jou richting? Hoe mooi is het om te zien wat dit voor Wiebe betekent en wat het hem brengt!

Dat is wat mij zin geeft: met oprechte aandacht samen met iemand de diepte ingaan, spitten en graven, iets waardevols bovenhalen en zien dat dit de ander helpt om te groeien.

Zie andere relevante blogartikelen