Psychose en levensbrede begeleiding

Kriegel word ik er van: de veronderstelde maakbaarheid van de mens. “Benut je potentieel, zet je talent in, bekijk het positief!”. Alle veronderstellen dat je met de juiste instelling wel ergens komt, en dat falen en mislukking een gebrek aan wilskracht betekenen in plaats van pech.

Vaker wel dan niet blijkt de context waarin je zit zo belangrijk voor het uiteindelijke resultaat, in positieve zowel als in negatieve zin. Kom je uit een fijn gezin, liefdevol opgevoed, met genoeg middelen en mogelijkheden, dan is het niet zo gek dat je geluk ervaart en succesvol bent: immers, de context maakt dat problemen minder snel voorkomen en dat ze makkelijker opgelost kunnen worden. Je hebt immers meer mogelijkheden ze op te lossen: in vaardigheden (coping), en in middelen (sociaal netwerk, geld).

Daarentegen: wanneer je een moeilijke start hebt gehad lijkt pech cumulatief: Je hebt niet geleerd hoe je problemen kunt oplossen, of je hebt niet het vertrouwen dat je dat kan. Je hebt geen middelen of steun je huidige problemen aan te pakken en toekomstige te voorkomen. Je maakt onbedoeld keuzes die niet handig zijn, want onder zware omstandigheden zie je de lange termijn effecten van je (gebrek aan) acties niet.

Het resultaat is dat pech op pech volgt: je glijdt als jongere, jongvolwassene of volwassene verder af: door een conflict op het werk, functioneer je minder, word je contract niet verlengt, heb je minder geld en ervaar je stress. Wanneer je dan ook nog een psychosegevoeligheid hebt kan dat net de druppel zijn die er voor zorgt dat je een psychotische episode doormaakt, aangezien stress een belangrijke voorspeller is voor het meemaken van een psychose. Nu is psychosegevoeligheid voor een deel genetisch bepaald, maar een transitie naar een daadwerkelijke psychose lijkt voor een deel dus af te hangen van de context waarin een persoon zit.

Mensen die een psychotische episode hebben meegemaakt blijven vaak gevoelig voor het ontwikkelen van een nieuwe psychose. Zodoende blijven ze idealiter zeer lang onder controle van de GGZ. Coaching van mensen met een psychotische stoornis, zeker van hen die door omstandigheden een klein of niet-steunend netwerk hebben, is daarin van toegevoegde waarde.

Uit de praktijk

“Een vrouw van rond de 50 heeft vanaf haar 29e terugkerende psychotische episodes. Deze episodes bestaan uit het horen van stemmen die commentaar op haar gedrag geven en achtervolgingswanen. Als ze een psychotische episode heeft moet ze worden opgenomen omdat haar contact met de realiteit dusdanig weg is dat zij een gevaar voor zichzelf vormt. Tot haar 40e heeft ze tussen de episodes baantjes gehad, maar nu is zij arbeidsongeschikt omdat haar gebrek aan concentratie en emotionele vlakheid haar niet in staat stelt te werken. Ze zit voornamelijk thuis, rookt veel, en komt niet in beweging. Haar oudere zus is erg betrokken en helpt haar met de dagelijkse werkzaamheden. Maar nu hun ouders hulpbehoevender worden gaat ook veel mantelzorg vanuit de oudere zus naar hen uit, waardoor zij overbelast is geraakt. Hierdoor komt ze veel minder langs bij haar zusje die haar post niet meer opent en vergeet voor zichzelf te zorgen. De buren hebben herhaaldelijk bij haar geklaagd over stankoverlast: ze verzamelt vuilniszakken in haar achtertuin maar vergeet ze vervolgens naar de vuilcontainers te brengen. Er is inmiddels sprake van een conflict. Het contact met de buren is voor haar een enorme stressor: ze twijfelt aan hun bedoelingen, waardoor ze waanachtige ideeën ontwikkelt. Af en toe begint zij stemmen te horen en denkt dat het de buren zijn die over haar praten. Doordat haar zus minder vaak langs komt voelt ze zich eenzaam. Enerzijds heeft ze de behoefte aan sociaal contact, anderzijds valt dat haar zwaar en is ze ook wantrouwend naar de bedoelingen van anderen. De oudere zus gaat met haar het gesprek aan of het niet tijd is voor extra ondersteunende hulp.”

Je ondersteunt als iQ Coach iemand in zijn eigen omgeving in het verkrijgen en bewaren van rust en stabiliteit. Doordat je helpt met het doen van de dagelijkse bezigheden zoals boodschappen, koken, en openen van de post, het regelen van financiële zaken en het mediëren in sociaal contact, speel je in op de context en verminder je de kans op negatieve gebeurtenissen en escalatie. Ook is er laagdrempelige hulp voor handen om stress in te kaderen mochten zich negatieve situaties voordoen.

Omdat er sprake is van één vaste coach wordt er makkelijker een vertrouwensrelatie opgebouwd, waardoor de stap hulp te vragen bij negatieve gebeurtenissen kleiner is. En doordat je een aanspreekpunt bent kun je in gesprek blijven, ook over mogelijke psychotische ervaringen. Je kunt dan met een signaleringsplan in contact treden met betrokken hulpverleners bij een dreigende psychotische episode.

Daarnaast werk je als coach met de cliënt actief naar herstel, ofwel het leren omgaan met de kwetsbaarheid en weerbaarheid. Voor chronische psychiatrie patiënten en voor schizofreniepatiënten in het bijzonder, is de aard van hun aandoening zodanig dat ze ook tussen episodes vaak niet meer zo functioneren als voor de eerste episode, al verschilt het beloop erg en zijn sommige mensen met psychotische stoornissen praktisch helemaal hersteld.

Er is echter vaak ook sprake van blijvende concentratieproblemen, verwardheid, verminderde motivatie en demoralisatie. Een psychotische stoornis leidt zodoende vaak tot herijking van de doelen die men als jongvolwassene had en ook tot een rouwproces. Als coach heb je de taak, met oog voor de psychotische kwetsbaarheid, in samenspraak met de betrokken disciplines, naast de cliënt te staan en met deze in actie te komen en een bepaalde mate van welzijn en zingeving te bewerkstelligen en te behouden.

Kortom: levensbrede begeleiding helpt dus in het voorkomen van pech. En dat is fijn want dan is er meer ruimte voor herstel.

Wil je meer weten over psychoses en herstel kijk dan eens op: www.psychosenet.nl of www.molemann.nl

Voor familieleden van mensen met een psychotische stoornis is deze site ook bijzonder interessant: www.ypsilon.org

Vereniging voor en door mensen met een psychosegevoeligheid: www.anoiksis.nl

Zie andere relevante blogartikelen