![Gea van de Peppel](/images/coaches/Gea-van-de-Peppel.jpg#thumbnail=%2C150px%2C&srcset=1)
Ouderschap en autisme
![Ouderschap en autisme](/templates/yootheme/cache/6d/ouderschap_en_autisme-6dda8193.jpeg)
Als Autismecoach word ik regelmatig gevraagd om ouders opvoedondersteuning te geven. Opvoeden is voor veel ouders een zoektocht.
Het belangrijkste voor een kind is dat hij een ouder heeft die sensitief en responsief is en dat de ouder beschikt over mentaliserend vermogen. Wat betekent dit eigenlijk?
Sensitief zijn
Sensitief zijn wil zeggen dat de ouder open staat voor de signalen van zijn kind. Een baby maakt bijvoorbeeld geluidjes, laat emoties zien als blijdschap of verdriet, beweegt met zijn handjes om contact te maken of zoekt oogcontact. De ouder staat open om deze signalen te ontvangen en begrijpt op den duur wat het kind met bepaalde signalen bedoelt. De ouder gaat dit gaandeweg steeds meer ontwikkelen. Om ouders in dat proces te helpen maak ik vaak gebruik van video-opnames. Bij voorkeur laat ik dan beelden zien aan ouders waar ze de signalen van hun kind zien en waar ze adequaat op hun kind reageren. Door het zien van de beelden krijgt de ouder meer zelfvertrouwen en gaat hij vaker adequaat op zijn kind reageren. Opvoeden begint bij goed aansluiten op een kind, de basis voor een goede hechtingsrelatie wordt op deze manier gelegd.
Responsief zijn
De signalen van het kind opvangen is een eerste stap. Hier adequaat op reageren is een tweede stap. Responsiviteit betekent dat je op een passende, adequate manier reageert. Je kan hierdoor voldoen aan de behoeften van een kind. Een kind kan huilen omdat het pijn heeft of geschrokken is. Op zo’n moment heeft hij bijvoorbeeld een knuffel nodig en troostende woorden en dat de ouder ondertitelt wat er is gebeurd. Zo leert het kind de wereld om hem heen ontdekken, zijn eigen emoties herkennen en gaat verbanden leren leggen. Ouders die dagelijkse situaties voor hun kind ondertitelen, stimuleren naast een gevoel van veiligheid ook de taalontwikkeling van hun kind. D.m.v. videohometraining geef ik positieve feedback op wat er al is en worden ouders zich meer bewust van wat ze doen en welk effect dat op hun kind heeft. Door die bewustwording kunnen ouders dit hun kinderen dan vaker bieden.
Mentaliserend vermogen
Mentaliseren betekent dat een ouder zijn eigen gedrag en dat van zijn kind kan koppelen aan mentale toestanden. Mentale toestanden zijn overtuigingen, wensen, gevoelens en gedachten; deze bepalen welk gedrag de ouder of het kind vertoont. Om te kunnen mentaliseren moet de ouder zich kunnen voorstellen wat het kind zou kunnen denken of voelen, en begrijpen dat dit anders kan zijn dan wat hij zelf denkt en voelt. Maar mentaliseren gaat ook over herkennen van de eigen gedachten en gevoelens. Soms zijn ouders zich niet bewust van hun eigen gedrag, en reageren ze als het ware ´automatisch´ op iets. Door te mentaliseren kunnen ze stilstaan bij hun eigen gedrag en onderzoeken welke gedachten en gevoelens erachter schuilgaan.
Wat moet ik doen?
Ouders vragen regelmatig aan mij: “Wat moet ik dan doen in een bepaalde situatie?” Ik geef dan vaak aan dat het eraan ligt wat er onder het gedrag van een kind zit. Wat gaat er in zijn hoofd om? Wat denkt hij? Wat voelt hij? En vraag dan ook aan ouders of ze dat weten……daar waar het opvoeden niet vanzelf gaat weet de ouder dat vaak niet. Op deze manier kan ik dat proces wel stimuleren.
Ouders met een psychisch probleem
Voor ouders met een psychisch probleem zoals autisme, ADHD, hersenletsel of een depressie zijn deze vaardigheden niet altijd vanzelfsprekend aanwezig. Door vermoeidheid, overprikkeling en angsten is er minder ruimte om sensitief en responsief te zijn. Sommige ouders weten dat van zichzelf en vragen ondersteuning. Andere ouders zijn zich niet zo bewust van hun verminderde vaardigheden en komen dan vaak later bij een Autisme Coach terecht, pas als er problemen ontstaan bij hunzelf of hun kinderen. Als ik in een gezin start kijk ik graag systemisch: hoe kan het voor elk gezinslid beter worden?
Situatie uit mijn praktijk
Zo ben ik betrokken bij vader Piet, moeder Ans en hun 4 kinderen. Piet is 31 jaar, heeft een zoon Pepijn van 12, dochters Lisa van 7 en Manon van 5 en zoontje Bas van 3. Vader Piet weet nog maar kort dat hij een ASS heeft, zijn leven gaat niet vlekkeloos. Inmiddels is moeder Ans geheel oververmoeid en echt uitgeput. Ik maak me zorgen over Bas, hij huilt veel en praat amper. Kan erg hangen aan moeder en speelt niet. De relatie met Pepijn is zorgelijk, zijn vader zit constant bovenop hem, hij kan niks goed doen. Dochter Lisa gaat sinds kort naar speciaal onderwijs. Zij heeft een lager verwerkingstempo en overziet zaken moeilijker en schiet regelmatig in heftige emoties. Door systemisch mee te kijken en te denken kan ik zeggen dat na een half jaar er al veel verbeterd is.
Vader Piet heeft meer duidelijkheid hoe hij praktisch een bijdrage kan leveren binnen het gezin. Moeder weet ook beter wat hij daar in nodig heeft. Zij legt de kleren in de avond klaar voor de jongste en vader kleedt hem in de ochtend aan. Lisa heeft nu een eigen kamer en ouders weten nu beter hoe ze overprikkeling moeten voorkomen. Bas is nu het zonnetje in huis, zit goed in zijn vel, kan goed spelen en praat nu veel en goed en bezoekt de peuterspeelzaal.
Vader zit vaak in versnelling 5 en wil graag doelgericht zijn. Vader kan als hij contact heeft met de kinderen iets vaker naar een wat lagere versnelling en kan daardoor beter aansluiten. Hij krijgt er veel voor terug. De jongste drie knuffelen hem al veel meer. Daar is hij zo blij mee. Moeder Ans wordt krachtiger en minder vermoeid. Ze staat er weer. Het gezin krijgt weer sturing en zij weet beter wat ze nodig heeft voor haarzelf.
Met de oudste gaat het contact opbouwen moeizamer, vader blijft bovenop hem zitten. Onlangs liet ik ouders informatie lezen van het Trimbosinstituut; informatie voor een kind zelf over autisme bij een ouder. Vader leest het en herkent gelijk zaken van zichzelf: “als ik thuis kom zit mijn hoofd vol en kan ik eigenlijk niet naar zijn verhaal luisteren…”. Vader herkent het en vindt dat niet leuk voor zijn zoon geeft hij aan. Voor mij weer iets om op terug te komen en om mee te denken hoe dat anders kan. De informatie heb ik met toestemming van ouders, aan Pepijn gegeven en ik kom daar een week later uitgebreid op terug bij hem. Zo hoop ik dat hij door meer informatie over het autisme van zijn vader te krijgen zijn vader beter kan begrijpen en hij beter in zijn vel komt te zitten. Ik heb binnenkort een gesprek met een jeugdconsulent van die gemeente en ga informeren of er ook een KOPP-groep zit in die gemeente. Wie weet heeft Pepijn daar wel behoefte aan…
Zoektocht
Voor mij als coach is mijn vak van Autismecoach en opvoedondersteuner een blijvende zoektocht. Ik blijf zoeken naar hoe kan ik aansluiten bij de ander: wat kan ik doen om de situatie voor iedereen te verbeteren? ….. naar Hoe dan wel!
Meest recente blogs
Zie andere relevante blogartikelen