Autisme bij vrouwen

Ik heb een lezing van Annelies Spek bezocht over autisme bij vrouwen. Annelies legt in haar lezing heel goed uit waarom autisme bij deze groep zo moeilijk herkend wordt. Autisme bij vrouwen kan zich anders uiten dan bij mannen en het algemene, vooringenomen, plaatje dat we hebben van autisme is vaak niet passend bij hoe autisme zich uit bij vrouwen. Daardoor denkt de omgeving niet zo snel aan autisme. Vaak krijgen vrouwen opmerkingen te horen als “je kijkt me zo goed aan, mensen met autisme doen dat niet”. Of, “je ziet er zo vrouwelijk uit, helemaal niet autistisch, dan heb je toch geen autisme”. Helaas wordt ook in de diagnostiek regelmatig zeer laat de diagnose autisme gesteld. Vaak wordt eerst de diagnose persoonlijkheidsstoornis gesteld en pas later komt men tot de ontdekking dat er autisme in het spel is.

Verschillen tussen mannen en vrouwen met autisme

Annelies heeft veel onderzoek gedaan naar de uitingsvormen van autisme bij vrouwen en schrijft daar ook regelmatig over. In haar lezing probeert ze kort te duiden waar de verschillen tussen mannen en vrouwen liggen als het gaat om autisme.
Als je in grote lijnen kijkt dan zie je dat bij jongens met autisme de gedragsproblemen meer zichtbaar zijn. Jongens vertonen meer externaliserend gedrag, zoals bijvoorbeeld gedragsproblemen in de klas, onrustig en druk gedrag. Meisjes vertonen meer internaliserend gedrag zoals onzekerheid, somberheid en teruggetrokken gedrag. Ook fixatie kan zich anders uiten bij meisjes dan bij jongens. Waar jongens heel erg gefixeerd kunnen zijn op een bepaalde hobby (auto’s, dino’s, plaatsjes verzamelen, etc.) kunnen meisjes meer gefixeerd zijn op hoe ze zich moeten gedragen in het sociale verkeer, welke kleren ze aan moeten en of ze niet te veel opvallen.
In de communicatie kopiëren meisjes veel meer het gedrag van anderen en maken ze gebruik van aangeleerd gedrag om maar niet te veel op te vallen of buiten de boot te vallen. Tegelijkertijd kan dat kopiëren ook voor veel onrust zorgen, omdat het gedrag van anderen niet altijd constant is. Dat zorgt ervoor dat meisjes en vrouwen met autisme steeds weer moeten schakelen en aanpassen en dat kost veel energie.

Eerste diagnose

Dat vrouwen vaak eerst de diagnose persoonlijkheidsstoornis krijgen, komt onder andere doordat zij veel behoefte hebben om de wereld te begrijpen. Zij stellen veel vragen en willen de dingen kunnen verklaren. Zij stellen de vragen om orde te scheppen in de chaos, om de wereld om hen heen en het gedrag van mensen te kunnen duiden. Dat kan soms gezien worden als claimend gedrag, alsof het nooit goed of voldoende is.

De zoektocht naar werk van Marie

Een voorbeeld uit mijn praktijk is een cliënte, laten we haar Marie noemen, die ik begeleid in haar zoektocht naar werk. Marie heeft samen met mij een profiel van zichzelf opgesteld zodat werkgevers een beeld hebben van wie ze voor zich hebben. Zij stelde mij in het begin steeds weer vragen over hoe ik over haar dacht en of ik vond dat ze autisme had. In een gesprek daarover met haar gaf ze aan dat het voor haar belangrijk was dat ik haar zag in haar autisme en dat ik daar rekening mee zou houden. Vandaar dat zij mij steeds weer dezelfde vragen stelde, alsof ze me wilde testen op consequent zijn in mijn antwoorden. Voor haar was het heel belangrijk dat haar autisme gezien werd door mij, ze had haar hele leven namelijk te horen gekregen dat ze niet moest zeuren en gewoon net als anderen moest zijn. Haar diagnose was pas gesteld toen ze 49 was en haar hele werkzame leven was ze, voor een belangrijk deel door haar autisme, regelmatig vastgelopen in haar banen.

Sociaal contact

In het sociale contact met andere meisjes vallen meisjes met autisme vaak wel op. Zij voelen zich anders dan andere meisjes met als gevolg dat ze zich terugtrekken. Het sociale aspect en de sociale codes onderling bij meisjes zijn heel belangrijk. Dat valt haast niet te kopiëren en dus vallen ze vaak buiten de groep. Afwijzing is een veel voorkomend thema bij meisjes en vrouwen met autisme en soms zijn ze veel gepest. Het gevolg van er niet bij horen is dat je je niet veilig voelt. Meisjes en vrouwen met autisme richten zich heel erg op de buitenwereld en kopiëren gedrag om maar niet afgewezen te worden. Hierdoor kennen ze hun eigen ontwikkeling niet of veel minder en vinden ze het moeilijk hun wensen kenbaar te maken en te ontdekken wat zij nu zelf belangrijk vinden. Overigens kunnen er ook beschermende factoren zijn, zoals bijvoorbeeld een warm en steunend gezin, een steunende partner, een gedeelde hobby, contact met een groep gelijkgestemden of een subcultuur zoals gothic.

Relaties

Wat veel voorkomt bij meisjes met autisme is naïviteit. Wie is te vertrouwen en wie niet? Zo hebben ze soms moeite met flirten, wat wil iemand nou precies? En waar ligt mijn eigen grens?
Een intieme relatie kan ook beschermend zijn. “Mijn partner vertaalt de wereld voor mij, ik kan mezelf zijn bij mijn partner en hij verwacht geen dingen van mij die ik niet kan waarmaken”.
In een intieme relatie kan seksualiteit ingewikkeld zijn. Vaak zijn vrouwen met autisme chronisch overprikkeld, waardoor er soms geen ruimte is voor seks. Als aanraken bij een vrouw voor overprikkeling zorgt dan kun je je voorstellen dat het hebben van seks lastig wordt. Voor veel mensen is seks pas leuk als het spontaan gebeurt. Voor vrouwen met autisme kan juist dat spontane aspect een struikelblok vormen, omdat ze door overprikkeling door de dag heen al geen ruimte meer over hebben voor deze spontane gebeurtenissen. Dit kan tot gevolg hebben dat seks soms naar de achtergrond verdwijnt of helemaal niet meer plaats vindt. Een open gesprek hierover kan veel verduidelijken tussen partners, waardoor gezocht kan worden naar oplossingen die wel werken.

Dagelijks leven

Vrouwen met autisme hebben vaak een disharmonisch ontwikkelingsprofiel. Je kunt intelligent zijn, maar toch niet weten hoe je je huishouden moet organiseren. Plannen en organiseren is dan ingewikkeld. Dit geldt ook voor koken en boodschappen doen. Dat zorgt voor onbegrip bij de omgeving. vaak krijgen deze vrouwen te horen dat zij lui zijn. Het probleem zit hem in de stap van denken naar doen en in het organiseren van zaken.
Ondergevoeligheid voor hongerprikkels komt regelmatig voor waardoor zij te weinig eten. Ook ervaren zij soms sensorische gevoeligheden, bijvoorbeeld voor de structuur van brood die als zand kan aanvoelen.
Vaak ervaren vrouwen met autisme een chronische overprikkeling, waardoor de kans op een burn-out groot is. Het is dus van groot belang om regelmatig rustmomenten in te bouwen om overprikkeling tegen te gaan.

Diagnostiek

De onhandigheid in de communicatie en in het sociaal contact wordt vaak geïnterpreteerd als persoonlijkheidsstoornis. Ook het zwart-wit denken en de moeite met het reguleren van emoties kan ten onrechte gezien worden als borderline stoornis. Daarnaast kan het claimend gedrag ook verward worden met een borderline stoornis, terwijl bij autisme dit claimende aspect verklaard kan worden vanuit de wens naar duidelijkheid.
Therapie die voorgeschreven wordt voor een persoonlijkheidsstoornis kan volgens Annelies Spek soms voor meer verwarring zorgen bij vrouwen met autisme, dan dat het helpt bij het oplossen van dagelijkse problemen. Niet altijd is het nodig een behandeling voor te schrijven. Soms is er meer behoefte aan praktische ondersteuning en begeleiding dan aan daadwerkelijke behandeling. Psycho-educatie over autisme en de gevolgen voor het dagelijks leven kan wel weer helpen.

Acceptatie

Wat vrouwen helpt bij het accepteren van hun diagnose kan bijvoorbeeld lezen over autisme zijn. Veel vrouwen vinden het praten met vrouwelijke lotgenoten ook fijn waardoor zij zichzelf leren begrijpen. Daarnaast kan het helpend zijn als er iemand is die de wereld voor hen kan verduidelijken en verklaren.

Meer informatie over dit onderwerp?

De lezing van Annelies Spek was helder en gaf veel duidelijkheid over de manier waarop autisme zich kan openbaren bij meisjes en vrouwen. De vele lotgenoten én professionals die bij deze lezing aanwezig waren vulden de verhalen van Annelies mooi aan met voorbeelden uit de praktijk, waardoor het onderwerp van alle kanten belicht werd.

Wil je meer weten over dit onderwerp? Annelies heeft hier veel over geschreven en geeft regelmatig lezingen voor lotgenoten en professionals. Meer informatie is te vinden op haar website https://www.anneliesspek.nl/.

Dit blog is geschreven door Anke de Jong toen zij iQ Coach was. 

Zie andere relevante blogartikelen