Ruimte voor zingeving binnen de therapeutische behandelsetting

Samen met Sara Helmink, zij is gezondheidszorgpsycholoog, werk ik aan een boek waarin we in gesprek gaan over het belang van aandacht voor zingeving binnen de psychologische behandelpraktijk. We denken dat dit verdiepend, verrijkend kan werken binnen een behandeling en onderzoeken onder andere of we hiertoe tools kunnen ontwikkelen voor de behandelaar.

Om te beginnen een schets van het dilemma van de psycholoog en psychiater met betrekking tot de zorgverzekeraar.

Psychologische behandeling moet in Nederland gebaseerd zijn op methodieken die evidence based zijn. Daarbij moet er conform vastgelegde protocollen gewerkt worden. Dus als iemand een diagnose depressie heeft en in therapie gaat, dient hij of zij behandeld te worden conform het bijbehorende protocol of richtlijn. Dit wordt opgelegd door de zorgverzekeraar. Als een psychiater of psycholoog dat niet doet? Dan wordt hij niet vergoed.

Veel psychologen en psychiaters lopen hier tegen een dilemma aan. Ze zien bijvoorbeeld dat bij hun cliënt niet alleen sprake is van een depressie, maar onderliggend er bijvoorbeeld zingevingsvragen of existentiële dillema’s zijn. Geen aandacht hiervoor leidt niet tot een structurele en duurzame oplossing. Zingevingsvragen en existentiële dillema’s los je echter niet op met een klinische benadering. Veel psychologen en psychiaters vinden dan ook dat ze tekort schieten. Sommige wenden zich daarom af en nemen alleen nog zelf betalende cliënten aan. Dan mogen ze doen wat nodig is en kunnen ze deze cliënt naar eer en geweten behandelen. Anderen blijven hiermee worstelen.

Existentiële crisis of depressieprotocol?

Het navolgende dient ter illustratie van waar je als psycholoog of psychiater in je behandelpraktijk tegen aan kunt lopen.

Stel je voor:

Er komt een vrouw in therapie met als diagnose depressie. Gezien de klachten sluit deze diagnose het beste aan. Dan gaat ze vertellen.

Ze heeft heel haar leven in het teken van gezin en opvoeding opgebouwd. Met de idee om daarna samen met haar partner oud te worden en wie weet op zeker moment te genieten van kleinkinderen. Dan gaan op zeker moment haar kinderen het huis uit en vertelt haar partner dat hij een ander heeft en wil scheiden.

Alles wat tot dat moment van betekenis was, waarvoor ze opstond, misschien soms zich wel voor opofferde, maar wel het waard was te doen, wordt hiermee onder uit gehaald. Ofwel: alle onderliggende waarden en wat van betekenis en belangrijk voor haar was, verliezen hun waarde en betekenis. In zekere zin betekent dit dat ze opnieuw zichzelf, haar leven en toekomst moet uitvinden. Het is niet raar, dat dit tot onrust, verwarring en gevoelens van onbehagen leidt. Daarmee is diagnostisch gezien sprake van een depressie.

Mijn vraag in deze is nu: is hier alleen sprake van een psychologisch gezien ingrijpende levensgebeurtenis die je conform een depressieprotocol procesmatig behandelt? Binnen een van tevoren vastgesteld aantal behandelingen?

Of is hier ook sprake van een crisis op existentieel niveau? Die ook aandacht behoeft, opdat iemand uiteindelijk hernieuwd de uitdagingen van het leven aangaat?

Zou dan hiermee niet onderliggend aan het symptoom (de depressie) juist aandacht voor de existentiële crisis haar daadwerkelijk helpen?

Zou je wellicht met extra tijd en aandacht voor toekomst en zingeving kunnen voorkomen dat deze vrouw een draaideurpatiënt wordt? Simpelweg omdat ze meteen goed geholpen wordt?

Hoeveel kosten kun je besparen als deze vrouw na één, misschien wat langere, maar wel complete behandeling haar leven weer op de rails heeft?

Nu zullen de meeste psychologen uiteraard ook aandacht hebben voor de levens veranderende gebeurtennis. Ook de psychologen die geprotocolleerd werken. Toch denken wij dat inzicht in deze existentiële kant hen wellicht meer handvatten kan geven voor het gesprek met de cliënt en voor hun eigen reflectie in het proces. Zo kan de zorg verbeteren en het proces meer diepgang krijgen. Door de voorbeelden en tools die wij aanreiken wordt het wellicht makkelijker en leuker om existentiële thema’s in het gesprek mee te nemen. Dit is dan ook één van de bedoelingen waarom Sara en ik aan dit boek werken.

Zie andere relevante blogartikelen