In gesprek over het belang van zingeving

Een klinisch psycholoog en een existentiefilosoof over het belang van zingeving en existentieel luisteren binnen de klinische behandelsetting

Afgelopen zomer wandelden Sara Helmink en ik in het Geuldal in Zuid-Limburg. Het was tegelijk een overleg en brainstorm sessie over het boek dat we samen aan het schrijven zijn.

We onderzoeken in dit boek hoe je, in een protocollair ingerichte therapeutische setting waar alleen evidence based therapie erkend wordt door de zorgverzekeraar, vraagstukken rondom zingeving kunt integreren.

Dit is voor veel psychiaters en psychologen namelijk een problematisch punt en vaak ook frustrerend. Ze lopen in de therapeutische praktijk regelmatig tegen de grenzen aan van de protocollen. Bijvoorbeeld omdat onderliggend aan de psychische problematiek er existentiële vraagstukken liggen, dan wel er vragen zijn rondom zingeving.

Sara steekt over dit onderwerp in vanuit haar werk als klinisch psycholoog. Ikzelf beschouw het onderwerp vanuit de existentiefilosofie.

Al lopend kwamen we op het belang van existentiële gelijkwaardigheid binnen een vertrouwensrelatie. Die is nodig voor - en is zelfs de basis van - een therapeutische relatie.Tegelijk rijst dan de vraag: is werken op basis van gelijkwaardigheid wel professioneel? Verlaat je hiermee niet je klinische beroepshouding?

Ik reageerde hier op dat naar mijn idee er juist een helende werking van deze gelijkwaardigheid uit kan gaan en lichtte dat als volgt toe.

Een gebrek, pijn of kwetsbaarheid maakt angstig, maakt dat iemand zich alleen voelt. Vanuit de existentiefilosofie bekeken, noemen we dat ook wel existentiële eenzaamheid.

Als je dan op gepaste wijze laat merken, dat je de ander hoort en begrijpt, vertel je die ander: “ik ken dit, weet hoe het is en voelt.” Het is dan jouw eigen menselijkheid en kwetsbaarheid waardoor de cliënt weet: “Ik sta hier niet alleen in. Deze ander kent en herkent mijn kwetsbaarheid vanuit zichzelf, vanuit zijn eigen kwetsbaarheid.”

Misschien lost dit niet de pijn op. Het werkt wel verzachtend en het relativeert. Je beseft: ik ben niet meer alleen.

Misschien is dit wel de kern van present zijn voor de ander: je tonen als gelijke aan de ander, in en met je eigen kwetsbaarheid, jouw eigen menselijkheid.

 Het boek van Herman de Neef en Sara Helmink Ruimte voor zingeving in de behandelpraktijk is te koop bij onze uitgever.

Zie andere relevante blogartikelen