De toegevoegde waarde van autisme voor onze samenleving

In dit artikel legt Herman vanuit een beschouwelijke en filosofische invalshoek uit waarom autisme ons kansen biedt om naar een ander, moderner beeld en begrip te komen van de gevolgen van een psychiatrische diagnose op het leven.

Autisme is een redelijk jong fenomeen, waar pas recentelijk meer de aandacht naar toe gaat. Dit is ook vanuit een andere invalshoek te verwoorden: omdat autisme pas redelijk recent onder de aandacht is gekomen van medisch en wetenschappelijk onderzoek zitten de meeste inzichten en ervaringen nog niet geheel vast verankerd in ons medisch en problematisch georiënteerd denken.

Autisme biedt ons dus nog vol op de kans om tot vernieuwende inzichten te komen in wat het betekent om te leven met een psychiatrische diagnose en zo ook met de gevolgen hiervan op iemands leven.

Wat is er anders?

Dat autisme pas recent onze aandacht heeft, betekent dat onderzoek en inzichten in een andere, in de hedendaagse tijd landen. Over depressie en schizofrenie bestaan al publicaties van de oude Grieken. Denk aan melancholie. Vanuit het analytische Westerse denken is onze ziens- en denkwijze over psychiatrische ziektes gebaseerd op een medisch model. Waar bovendien in de loop der tijden allerlei bijkomende normen, waarden en denkbeelden over mentale ziektes zijn meegeërfd.

We ontkomen er niet aan dat dit allemaal mee speelt in ons denken en onze beeldvorming over psychische gezondheid. In deze beeldvorming hanteren we bijvoorbeeld een strikte scheiding (zwart of wit) tussen ziek of gek zijn of niet. Bij autisme zien we echter dat dit veel meer fluïde is: grijs. Zo zie je vaak dat mensen met autisme op enkele levensgebieden tegen problemen aanlopen, maar op andere levensgebieden normaal of zelfs boven normaal functioneren. Dit past niet binnen het zwart/wit denken over psychische gezondheid. Dit soort inzichten over hoe autisme werkt, stimuleert ons om anders over psychische gezondheid te denken.

Autisme is in ieder geval minder lang in de tijd onderwerp van studie en onderzoek. Je ziet ook dat vergeleken met 10 à 15 jaar geleden er al veel nieuwe inzichten zijn. Wellicht kan het interessant zijn om vanuit deze hernieuwde inzichten en ontwikkelingen ook eens naar andere psychiatrische diagnoses te kijken.

Tijden veranderen, mensen ook

Eeuwenlang is onderzoek en kennis voorbehouden geweest aan de medisch geschoolde en opgeleide dokter. De dokter als al-wetende deskundige. Tegenwoordig weten we wel beter: dat is google.

Wat ik hier vooral duidelijk wil maken: mensen zijn in deze tijd zelf veel meer betrokken, willen meer weten, hebben meer rechten en toegang tot kennis. Dit maakt dat de oude exclusieve en hiërarchische werkwijze niet meer strookt met deze tijd. Dat maakt ook dat verhoudingsgewijs bij autisme ervaringsdeskundigen veel vaker betrokken zijn. Denk aan bijvoorbeeld de werkgroep Vanuit Autisme Bekeken.

Als je het op deze manier bekijkt, kunnen inzichten en ontwikkelingen rondom autisme als voorbeeld fungeren en zo bijdragen om ook tot meer begrip te komen van wat het betekent om te leven met de gevolgen van een psychiatrische diagnose in het algemeen.

Autisme vraagt om een moderne kijk

Het bijzondere van autisme is daarnaast dat het om een geheel eigen benadering vraagt in vergelijking met andere psychiatrische diagnoses.

Eeuwenlang heeft de insteek van behandeling en begeleiding vanuit een medische insteek voorop gestaan. In deze systematiek staan behandeling en verbetering van de ziekte op de eerste plaats. Uitgangspunt is dat bij (de meeste) psychiatrische diagnoses sprake is van een tekort of beschadiging. Een tekort van iets kun je oplossen met een medicijn. Een beschadiging (dementie, Niet Aangeboren Hersenletsel) is aantoonbaar.

Autisme is echter anders en past niet binnen dit systeem. Autisme is een andere manier van denken en waarnemen. Er is niets stuk of sprake van een tekort aan stofjes. Maar kan wel degelijk ingrijpende gevolgen hebben op iemands leven. Bijgevolg is het eigenlijk logisch dat mensen met autisme niet te vangen zijn in de bestaande systematiek van behandeling e begeleidingen, noch aansluit bij in de onderliggende financiële stromen voor vergoeding.

Autisme biedt ons dus een uitgelezen kans om de systemen in de zorg die er zijn en veelal gebaseerd zijn op verouderde uitgangspunten, te moderniseren en aan te passen aan wat de mens in het heden en in deze samenleving nodig heeft.

Met andere woorden: we moeten nog heel veel leren over autisme, maar we kunnen ook nog heel veel leren van autisme. Maatschappelijk gezien kunnen we wellicht ook dankzij autisme onze inzichten en begrip en beelden van andere diagnoses in deze stroom meenemen.

Zie andere relevante blogartikelen