Verdieping op de PILLAR-methodiek: Presentie

Binnen elke pijler zijn er een aantal aandachtsgebieden. Deze bieden handvatten om het autisme te begrijpen en om vanuit dit begrip naar oplossingen te werken.
Deze keer bepreken we de pijler Presentie, waar drie aandachtsgebieden toe behoren.

1. Het zelfbeoordelend vermogen
2. Een basale innerlijke angst of onrust
3. Existentiële eenzaamheid

Het zelfbeoordelend vermogen

Vaak zie je bij autisme dat het zelfbeoordelend vermogen zich minder goed of zich anders ontwikkeld heeft. Dit heeft gevolgen op het gebied van zelfreflectie en zelfinzicht. Het kan leiden tot een laag zelfbeeld en weinig of geen zelfvertrouwen.

Bij de ene persoon kan dat bijvoorbeeld betekenen dat er weinig kritisch vermogen is. Hij blijft dezelfde fouten herhalen (geen zelfkritisch vermogen) of blijft vasthouden aan zijn eigen ideeën tegen alle realiteit in.

Een ander is juist te zelfkritisch en heeft hierdoor moeite de eigen prestaties te beoordelen of op waarde te schatten. Op school kan dat als gevolg hebben dat een leerling een som zo vaak opnieuw controleert, dat het proefwerk niet op tijd af is en een onvoldoende volgt. In het algemeen betekent een onvoldoende, dat je iets niet kunt of niet goed hebt geleerd. Daarna denkt iedereen dus dat deze leerling niet kan rekenen dan wel onvoldoende gemotiveerd is.

Weer een ander heeft dermate weinig zelfvertrouwen dat hij ervoor kiest om voor de zekerheid dan maar niets te ondernemen. Daarmee in niets doen en passiviteit blijft hangen. Om te leren en voor persoonlijke groei echter moet je dingen doen, fouten durven maken, daarvan leren.

Een basale innerlijke angst of onrust

Voor de meeste mensen geldt dat hoeveel onzekerheid of angst er ook is, men op zeker moment op een soort van innerlijke bodem van rust, zekerheid of ik-besef landt. Om van daaruit weer te kunnen denken of in beweging te komen.

Bij autisme en ADHD is het vinden van deze innerlijke bodem niet vanzelfsprekend. Dat kan als gevolg hebben dat iemand continu angstig of onrustig is. Bij ADHD vertaalt dit zich soms in een continue onrust en bewegelijkheid. Angst is ook een verlammende factor en versterkt zichzelf waardoor mensen in een verlammende cirkel rond blijven dobberen.

Een ontbrekend ik-besef kan ook gevolgen hebben op het gebied van seksualiteit en genderidentiteit: als je niet weet wie je bent, heeft dat invloed op te weten, te ontdekken of te voelen wat je bent.

Existentiële eenzaamheid

Veel mensen met autisme ervaren en voelen dat ze anders denken, zich anders voelen. Ook beseffen ze dat voor hen niet alles van eenzelfde soort betekenis is als anderen. Een existentiële waarde als ‘zich verbonden weten met anderen’ kan voor de één onbelangrijk of afwezig zijn. Terwijl bij een ander deze behoefte aan verbondenheid er wel is, maar hij er geen invulling aan kan geven. Dergelijk besef maakt dat mensen zich tot op existentieel niveau eenzaam voelen.

Na een lezing over de PILLAR-methodiek vertelde ooit een moeder in tranen, dat haar zoon van 8 jaar haar over deze diepe eenzaamheid had verteld, uiteraard in zijn eigen
8-jarige bewoordingen.

Al pratend met een adolescent met autisme bleek het onder woorden brengen en praten over deze existentiële eenzaamheid meer helpend dan zijn behandeling tegen zijn depressie. Simpelweg omdat hier de kern van zijn depressie lag.

Presentie

Wat kun je doen als iemand zich eenzaam voelt of angstig? Dat kun je natuurlijk niet zomaar even wegnemen. Maar present zijn, er gewoon zijn, naast iemand zitten, misschien wel benoemen dat je weet, ziet en begrijpt dat iemand onrustig, angstig of eenzaam is, kan betekenen dat iemand zich net even minder angstig of eenzaam voelt. Weten dat er iemand is, die dit woorden geeft, die bereid is hierover in gesprek te gaan, kan maken, dat iemand zichzelf net weer even wat beter begrijpt. Dit begrip en weten dat anderen jouw eenzaamheid kennen en begrijpen, lost de eenzaamheid niet op, maar maakt wel degelijk minder eenzaam en meer dragelijk.

Meer weten?

Nu is professionele Presentie uitoefening meer dan alleen ‘er zijn voor iemand’. Als je hierover meer wilt lezen, kan dit in het boek ‘Op weg naar rust, de PILLAR methodiek voor levensbrede begeleiding bij autisme’. Voor professionals die zich willen scholen in de PILLAR Methodiek is er de post hbo opleiding ‘PILLAR Methodiek voor levensbreed leren denken en werken’.